แมลงปอ

แมลงปอ

อาณาจักร Animalia
ไฟลัม Arthropoda
ชั้น Insecta

อันดับ Odonata
อันดับย่อย Epiprocta
อันดับฐาน Anisoptera
Selys, 1854


ประวัติการศึกษาแมลงปอในไทย

แมลงปอชนิดแรกและเป็นชนิดเดียวจากไทยที่ได้รับการตั้งชื่อในปี ค.ศ. 1877 คือเมื่อหนึ่งร้อยกว่าปีมานี่เอง เป็นแมลงปอเข็มชนิดหนึ่งที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ Stenobasis oscillansแต่ชื่อของแมลงปอชนิดนี้ในปัจจุบันได้เปลี่ยนมาเป็น Arcbibasis oscillans (Selys) ส่วนชื่อวิทยาศาสตร์ของแมลงปอที่เก่าแก่ที่สุด ที่พบได้ในประเทศไทย แต่ได้รับการตั้งชื่อมาก่อนจากประเทศอื่นตั้งแต่ปี ค.ศ. 1770 คือนานกว่าสองร้อยปีมาแล้ว ได้แก่ Libellula servilia และ Libellula sabina แมลงปอทั้ง 2 ชนิดนี้ปัจจุบันได้แก้ไขชื่อเป็นแมลงปอบ้านบ่อ Crocothemis servilia servilia- (Drury) และแมลงปอบ้านเสือลาย Orthetrum sabina sabina (Drury) จัดเป็นแมลงปอบ้านที่หาง่ายมากและมีทั่วไปแทบทุกหนทุกแห่งอย่างกว้างขวางในหลายส่วนของโลก





ประวัติแมลงปอในประเทศไทย

ในปี ค.ศ. 1904 มาร์ติน(Martin) ชาวฝรั่งเศส ได้รายงานแมลงปอที่จับจากเขตอินโดจีน โดยมีหลายสิบชนิดถูกระบุว่าพบจากไทยและมีแมลงปอเสือ 1 ชนิดคือ Heterogomphus-unicolor เป็นแมลงปอชนิดใหม่ที่พบและอาจเป็นตัวที่ 2 ที่ได้รับการตั้งชื่อจากไทย แมลงปอทั้งหมดนี้ได้จากคณะสำรวจมิชชั่นพาวี (Mission Pavie) ระหว่างปี ค.ศ. 1879-1895 ต่อมาเซอร์วิลเลียมสัน(Sir W. Williamson) ชาวอังกฤษได้รวบรวมแมลงปอจากไทยที่จับในปี ค.ศ.1923-1924 ส่งไปให้เฟรเซอร์ (Fraser) เขียนเป็นรายงานออกมาในปี ค.ศ.1927 ซึ่งเป็นแมลงปอที่ มากถึง 2,890 ตัว ในปีเดียวกันนั้นเอง เลดลอว์ (Laidlaw) ได้พบแมลงปอบ้านชนิดใหม่จากไทยและตั้งชื่อไว้ว่า Urothemis abbotti เลดลอว์ได้สำรวจแมลงปอ ในเขตภาคใต้ของไทย ได้เขียนเป็นรายงานออกมาในปี ค.ศ1931 อีก 1 ปี ถัดมา เฟรเซอร์ได้รายงานแมลงปอที่ ดร.เคอร์ (Dr. kerr) จับได้จากอำเภอบางสะพาน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์มีแมลงปอชนิดใหม่ถึง 3 ชนิดต่อมาในปี ค.ศ. 1933,1934 และ1936 เฟรเซอร์ได้พิมพ์ตารางเกี่ยวกับแมลงปอจากเขตอินเดีย(รวมถึงอินโดจีนและไทยด้วย) มีทั้งหมด 3 เล่มใหญ่ (Fauna of British India Vol. 1-3) จัดเป็นตำราที่ทรงคุณค่าและยังใช้ได้ดีมากจนถึงปัจจุบัน ลิฟทิ้งค์ (Lieftinck) เป็นผู้เชี่ยวชาญทางด้านแมลงปออีกท่านหนึ่ง ที่ทำการสำรวจและรายงานแมลงปอจากมาเลเซียและภาคใต้ของไทยได้พิมพ์ผลงานไว้ในปี ค.ศ. 1954 ซึ่งค่อนข้างจะก้าวเข้าสู่ยุคปัจจุบันมากขึ้น

แมลงปอ คือ แมลงที่มีตัวอ่อนอาศัยอยู่ในน้ำ ตัวเต็มวัยมีชีวิตอยู่บนบกมีปีกบินได้ แมลงปอมีการเจริญเติบโตแบบเป็นขั้นตอนประเภทไม่สมบูรณ์แบบ คือ มีระยะไข่ ตัวอ่อน และตัวเต็มวัย ไม่มีระยะดักแด้ โดยระยะไข่และตัวอ่อนมีชีวิตอยู่ในน้ำ ตัวอ่อนที่อยู่ในน้ำมีรูปร่างแตกต่างจากตัวเต็มวัยมาก เมื่อตัวอ่อนเจริญเติบโตเต็มที่แล้วจะลอกคราบครั้งสุดท้าย กลายเป็นตัวเต็มวัยที่มีปีกและจะใช้ชีวิตบนบกได้ต่อไป

ลักษณะภายนอก

คนและสัตว์ที่มีกระดูกสันหลังทุกชนิดมีกระดูกเป็นโครงสร้างส่วนที่แข็งที่ทำหน้าที่ในการพยุงร่างกายอยู่ภายใน(endoskeleton) แมลงปอ ,แมลงอื่นๆและสัตว์ที่มีลำตัวและขาเป็นข้อปล้อง (arthropods) มีผนังของร่างกายเป็นส่วนที่แข็งที่ช่วยพยุงร่างกายอยู่ภายนอก (exoskeleton) ผนังของร่างกายประกอบไปด้วยสารประกอบทางเคมีที่สำคัญได้แก่ ไคติน (chitin) โปรตีนหลายชนิดและเม็ดสีต่างๆ เป็นต้น โครงสร้างของร่างกายแมลงปอแบ่งออกได้ 3 ส่วน คือ ส่วนหัว อกและท้อง มีขา 3 คู่และมีปีก 2 คู่ติดตั้งอยู่ที่อก

ระบบภายใน

แมลงปอเป็นสัตว์ที่ไม่มีกระดูกสันหลังชนิดหนึ่งซึ่งมีระบบการทำงานของอวัยวะภายในร่างกายหลายระบบเช่นเดียวกับสัตว์อื่นโดยทั่วไป เช่นระบบการย่อยอาหารและการขับถ่ายของเสีย ระบบหมุนเวียนเลือด ระบบหายใจ ระบบประสาท และระบบสืบพันธุ์ เป็นต้น ถ้าคุณผู้อ่านที่สนใจอยากทราบว่าระบบภายในของแมลงปอเป็นอย่างไรบ้าง ก็ลองคลิกเข้าไปชมหน้าถัดๆไปนะคะ

ลักษณะตัวอ่อน

ตัวอ่อนของแมลงปอมีลำตัวป้อมยาว มีขา 3 คู่ ในแมลงปอแดมเซ้ลฟลาย (แมลงปอเข็ม, แมลงปอเข็มป่าและแมลงปอน้ำตก) ที่ปลายหางมีแผ่นคล้ายใบพัด 3 แผ่น ทำหน้าที่ในการหายใจและเคลื่อนไหว ส่วนในแมลงปอดราก้อนฟลาย (แมลงปอยักษ์, แมลงปอเสือและแมลงปอบ้าน) ตัวอ่อนมีลักษณะป้อม ตัวค่อนข้างใหญ่ แต่ไม่มีหางเป็นแผ่น 3 แผ่นแบบนั้น แมลงปอพวกนี้หายใจโดยใช้อวัยวะพิเศษ ซึ่งอยู่ในช่องท้อง เวลาหายใจมันจะดูดเอาน้ำซึ่งมีออกซิเจนอยู่ด้วยเข้าไปทางปลายท้อง จากนั้นมันจะพ่นน้ำออกทิ้งทางเดิม การพ่นน้ำออกนี้มีส่วนช่วยในการเคลื่อนที่ได้อย่างรวดเร็วในน้ำ

การใช้ชีวิตในการบิน

แมลงปอใช้ชีวิตในการบินพอๆกับการเกาะ การบินของแมลงปอมีจุดประสงค์ในการเคลื่อนย้ายจากที่หนึ่งไปสู่อีกที่หนึ่ง บางทีก็เป็นการอพยพเพื่อเคลื่อน ย้ายที่อยู่ (migration) เป็นฝูงๆ โดยมากพบในแมลงปอที่ตัวโต ค่อนข้างแข็งแรง แต่แมลงปอที่มีขนาดเล็กบางชนิดก็อาจมีการอพยพเคลื่อนย้ายที่อยู่ได้โดยอาศัยกระแส ลมหรือเมื่อเกิดลมพายุ แมลงปอมีการบินลาดตระเวน สำรวจสถานที่พร้อมกับการพเนจรท่องเที่ยว การบินของแมลงปอในตอนสายๆมักเป็นการบินเพื่อรับแสงแดด เป็นการเพิ่มพลังงาน ในขณะเดียวกันก็เป็นการบินหาอาหารซึ่งเป็นแมลงตัวเล็กๆ ที่บินอยู่ในอากาศ แมลงปอขนาดใหญ่บางชนิด มีนิสัยเกเร ชอบบินไล่แมลงปอตัวอื่นๆ ที่บินผ่านมา ในบริเวณนั้นหรือแม้แต่ผีเสื้อก็อาจถูกแมลงปอตัวใหญ่บินไล่ด้วยเช่นเดียวกัน การผสมพันธุ์เหนือแหล่งน้ำมักเกิดในขณะกำลังบิน ซึ่งบ่อยครั้งที่เกิดการต่อสู้ขึ้นกลางอากาศ เพื่อแย่งคู่กัน




ประโยชน์ของแมลปอ

แมลงปอเป็นแมลงที่มีประโยชน์ โดยมีบทบาทที่สำคัญในการควบคุมแมลงศัตรูพืชและแมลงที่สร้างความรำคาญหรือนำโรคมาสู่คนและสัตว์-เลี้ยงอื่นๆ เช่น ยุง ริ้น แมลงหวี่ และแมลงวัน เป็นต้น แมลงปอเป็นแมลงสวยงามประเภทหนึ่งที่มีเกือบทุกสี เช่น เหลือง แดง ม่วง ฟ้า เทา สีตะกั่วและสีโลหะสะท้อนแสง แม้ว่าโดยส่วนรวมแมลงปอจะมีความสวยงามเป็นรองผีเสื้ออยู่มากก็ตาม แต่แมลงปอหาง่ายกว่าและมีอยู่เกือบทุกหนทุกแห่ง ตลอดทุกฤดูกาลบ่อยครั้งที่พบในปริมาณมากๆ สามารถสร้างความเพลิดเพลินให้แก่ผู้พบเห็นได้ไม่น้อยเลย